Voorbeeldgedrag doet volgen
Hoe werkt gedragsverandering?
Blog door Maarten Bijma
Gezondheidswetenschapper bij FitzCompany
Een blog over gedragsverandering…
In de discussie over de aanpak van de Corona crisis gaat het naast de zoektocht naar vaccins steeds meer over de gedragsverandering die plaats moet vinden. Laat dit nu net iets de expertise van FitzCompany zijn! Wij zetten al jaren in op duurzame gedragsverandering op het gebied van een gezonde leefstijl.
Maarten Bijma neemt ons mee in zijn visie op de wereld van gedragsverandering.
Op mijn middelbare school had je een groep jongens die rottigheid uithaalde, vaak problemen had en vaak ook agressief was ten opzichte van schoolgenoten. Dat was ook de groep waar iedereen rookte en/of blowde. En waar ik niet bij wilde horen. De groep waar ik bij wilde horen hield zich meer bezig met het drinken van alcohol. Je snapt dat ik dus in plaats van stoned, dronken thuis kwam na een schoolfeestje. En alhoewel ik verstandelijk niet méér voor of tegen alcohol ben dan voor of tegen softdrugs, merk ik dat dit gevoelsmatig toch anders ligt.
Identificeren leidt tot conformeren
Hoe sterker je je identificeert met een groep hoe meer je je ook conformeert aan het gedrag van die groep. Iemand die zich sterk identificeert met een groep sportieve en fitte mensen zal zich dus snel conformeren aan een sportieve leefstijl. Andersom geldt dat natuurlijk ook. Afhankelijk van iemands persoonlijkheid zal dit fenomeen sterker of minder sterk zijn. Wie graag het initiatief aan anderen over laat zal zich eerder conformeren aan wat de rest van de groep doet. Vertoont de rest van de groep gezond gedrag, dan is dat een groot voordeel. Zo niet, dan betekent dat een uitdaging. Je zult je dus óf moeten afzetten van de groep óf een andere groep kiezen. Beiden vragen echter veel wilskracht en sociale vaardigheden.
Hoe sterker je je identificeert met een groep hoe meer je je ook conformeert aan het gedrag van die groep.
Conformeren aan groepsgedrag
Een tweede belangrijk principe; Wanneer mensen uit eenzelfde groep risicovol gedrag vertonen, dan is men geneigd om dit als minder risicovol in te schatten. Dit in tegenstelling tot risicovol gedrag van mensen buiten die groep. Dus wanneer iemand zich “in jouw groep” ongezond gedraagt, dan zal je daar eerder zoiets van hebben als “Dat valt wel mee” en ben je zelf ook eerder geneigd je ook zo te gedragen. Dat komt onder andere omdat je de mensen ín de groep meer mag en meer vertrouwt dan de mensen buiten de groep.
De groep waarmee je je identificeert hoeft niet een groep mensen te zijn die je persoonlijk kent. Dat kan bijvoorbeeld ook een bepaalde ‘sociale beweging’ zijn waar je graag onderdeel van uit wil maken.
Voor de aanpak van COVID zie je op dit moment een soort tweedeling ontstaan. Het ene deel houdt zich strak aan de geldende adviezen, terwijl het andere deel dat steeds minder lijkt te doen. Dat levert onbegrip en frustratie op bij de groep die zich er wel aan houdt, het zijn immers mensen buiten de groep die zich risicovol gedragen. Tegelijkertijd neemt het wantrouwen in de overheid toe voor het andere deel. Daarmee neemt de behoefte om je te conformeren aan de groepsnormen voor beide groepen toe.
Rolmodellen in overleg laten gaan
Het kabinet zou zich daarom moeten richten op het verkleinen van de tegenstellingen tussen de groepen. Verder zou er veel aandacht uit moeten gaan naar mensen die bepalend zijn in de verschillende groepen. Dat kunnen bijvoorbeeld rolmodellen zijn. Het gedrag van een groep sturen door het nemen van harde maatregelen heeft in het verleden zelden tot succes geleid.
TIP: VRAAG ROLMODELLEN IN GESPREK TE GAAN
Gedragsverandering op basis van harde maatregelen is lastig wanneer strenge handhaving niet aan de orde is. Het is beter om rolmodellen uit verschillende groepen met elkaar in gesprek te laten gaan om zo dichter bij elkaar te komen. Wantrouwen in de overheid is hierbij funest. Dit leidt alleen tot verder (beleids)ondermijnend gedrag.
